Enes Doku'nun kötülük probleminde zaten bilmediğim bir şeyden bahsetmiyormuş. Teodiseden ve mutlak adaletten bahsederken din özeline girmediler ama benim bunlara itirazım bu noktalarda zaten. eğer ahiretin asıl amacı iyiliği ve kötülüğü ayırmak üzere olsaydı makul olabilirdi, fakat dinlerin temelinde önce o dini benimsemek var, ayrım buradan başlıyor. yani mesela daha kötü bir müslüman ile daha iyi bir ateistin arasında, kötü ateistin iyi müslümandan çok ceza çekecek. bu mutlak adaletle çelişir. şimdi sen diyeceksin ki:

a. "cehennemde kimin daha çok kalacağını bilmiyoruz ve ebedi cehennem yok" aslında biliyoruz ve ebedi cehennem çok açık bir biçimde var kuran ayetlerinde. allahâ karşı gelenler cehennemde ebedi olarak kalacak. (tevbe 17,63; naziat 37; secde 20, nisa 14) ateistler için iyilik veya kötülük ayrımı yok. ateist oldukları için cehennemde sonsuza kadar yanacaklar. bu da mutlak adalet ile çelişir. sanıyorum mutlak adaletin içine ölçülülük de girer, fakat allah'ın ölçülü olmadığı da görülüyor. (ibrahim 16-17; kehf 29; mukammet 15) ve en önemlisi ebedi cehennem var.

b. "ateistlerin/antiteistlerin sorunu yaratılış amaçlarına karşı gelmeleri, o yüzden sonsuza kadar işkence görmeleri adil." şimdi bu mantık zayıf, dine karşı makul şüpheler uyandırabilecek birçok sorun var çünkü ortada. bunu doğru kabul etsek bile bu açıklama yine yukarıdaki mutlak adalet/ölçülülük/kötülük sorunlarından muzdarip. bunun da ötesinde bu mantığın tam olarak uygulanabilmesi için islam'ın kesin olarak kanıtlanmış olması lazım ki döngüsel bir mantık olmasın. "ateistlerin sonsuza kadar yanması adil çünkü allah'a karşı çıkıyorlar." ama bunu diyebilmen için öncelikle islam'ın gerçek din olduğu ve allah'ın belirli sorumluluklar yarattığının kanıtlaman gerek. fakat bu konuda da birçok problem var, yukarıda linkini attığım şeyler, felsefi sorunlar vb.

objektif/realist ahlaka inanan bir apateist olarak dinlerin tanrılarının kendisinin kötü ve adaletsiz olduğunu iddia ediyorum, buna delil olarak sürülebilecek kuran ayetlerinden bazılarını paylaştım. bunların dışında hem incil'de hem de tevrat'ta benzer şeyler bulunabilir. fine tuning geçerli bile olabilir -ki ona karşı epey eleştiri de var- fakat bu ibrahimi dinleri kanıtlamaz. o yüzden b'deki açıklama da geçerli değil.