part 2

YAKIT SiSTEMi
Benzinli motorlarda yakıt sistemi
Görevi: Değişik motor devirlerine göre yakıt hava karışımını silindirlere göndermek.
Parçaları:
1- Yakıt deposu ve şamandırası: Yakıtın depo edildiği kap.
2- Yakıt göstergesi: Depodaki yakıt miktarını gösterir. Kontak açıldığı zaman çalışır.
3- Benzin pompası (otomatiği): Hareketini kam milinden alır, depodan çektiği yakıtı karbüratöre gönderir. (Yakıt otomatiği)
4- Benzin filitresi: Benzini temizler.
5- Karbüratör: Yakıt-hava karışımını 1/15 oranında ayarlayan parçadır. Rölanti ayarı yapılır.
Rölanti, jigle, kapış, güç, yüksek hız devreleri vardır.
6- Hava filitresi: Havanın içindeki yabancı maddeleri temizleyerek silindirlere temiz hava gönderen, karbüratörün üzerindeki parçadır. Hava filitresi basınçlı hava ile temizlenir. Tıkalı ola hava filitresi yakıt sarfiyatını arttırır, yanma kötüleşir ve egzozdan siyah duman çıkar.

7- Emme manifoldu: Karbüratördeki yakıt-hava karışımının silindire girmesini sağlayan parçadır.
8- Egzoz manifoldu: Silindir içindeki yanmış gazları egzoz borusundan iterek atılmasını sağlar.
Sistemin Çalışması: Marşa basıldığında benzin pompası yardımı ile depodan alınan benzin karbüratöre gelir. Karbüratör, 1 birim benzine 15 birim hava karıştırarak silindire gönderir. Silindirdeki bu karışım buji kıvılcımı ile ateşlenerek yanma sağlanır.
karbüratör devreleri:
1- Jigle devresi: Soğuk havalarda motorun kolay çalışmasını sağlayan devredir. Zengin karışım meydana getirir. Jigle çekili unutulursa yakıt sarfiyatı artar, motor yüksek devirde çalışır. Egzoz gazının rengi siyah olur. Jigle kelebeği karbüratörün hava girişi kısmındadır. Otomatik jigleli araçlarda yaza ve kışa göre ayar yapılması gerekir.
2- Rölanti devresi: Aracın gazına basmadan kendi kendine çalıştığı devredir. Rölanti devresinin ayarı yüksek olursa yakıt sarfiyatı artar. Rölanti ayarı bozuk olursa, motor düzensiz çalışır veya durur.
3- Kapış devresi: Ani gaza basıldığında karbüratörden silindire ek yakıt gönderen devredir. Kapış devresi arızalı olduğunda; çalışan motorun gazına aniden basıldığında motor stop eder.
4- Yüksek hız devresi: Gaz pedalının sonuna kadar basıldığında, karbüratörden silindire daha çok yakıtın gittiği devredir.
5- Güç devresi: Gaz pedalına basıldığı andaki devredir. Gaz pedalına basma düzeyine göre karbüratörden silindire yakıt-hava karışımının miktarını ayarlamaktadır.
Not: subap ayarları bozuk olan motor düzensiz çalışır. Ani duruş ve kalkışlar yakıt sarfiyatını arttırır. Araca yakıt koyarken motorun stop edilmesi gerekir. Boğulmuş motoru çalıştırırken gaza sonuna kadar basılır, sonra marş yapılır. Motor ısındıktan sonra stop ediyorsa karbüratöre bakılır. Yakıt içinde yabancı maddeler motorun düzensiz çalışmasına sebep olur. Motor çalışmazken gaz pedalına basmak, motorun boğulmasına yol açar.


Araçta egzozdan fazla ses çıkıyorsa sebebi egzoz susturucuları veya boruları delik demektir. Motor ısınınca stop ediyorsa karbüratör ayarları kontrol edilmelidir. Enjeksiyon sistemli araçlarda karbüratör yoktur.
Enjektöre gelen yakıt, hava ile karıştırılarak silindire gönderilir.
Katalitik konvertör bulunan araçlar kurşunsuz benzin kullanırlar.
Dizel Motorlarda Yakıt Sitemi
Görevi: Mazotu sıkıştırma zamanı sonunda silindir içerisine püskürterek yanmayı sağlamak.


Parçaları:
1- Yakıt deposu
2- Yakıt göstergesi
3- Besleme pompası: Yakıtı depodan çekerek enjektör pompasına gönderen pompa.
4- Yakıt filitresi: Sisteme giden yakıt içindeki yabancı maddeleri temizler.
Depo ile enjektör pompası arasında bulunur.
5- Mazot-su ayırıcısı: Yakıt içindeki suyu ayıran sistem
6- Mazot-enjektör pompası: Yakıtı yüksek basınçlı hale getirerek enjektöre gönderir.
7- Hava filitresi: Silindir içine alınacak hava içindeki yabancı maddeleri temizleyen parçadır.
8- Yüksek basınç boruları: Yakıt enjeksiyon pompasından çıkan yüksek basınçlı yakıtı enjektöre taşıyan çelik borulardır.
9- Enjektörler: Yakıt pompasından gelen basınçlı yakıtı silindir içine zerrecikler halinde püskürten parçadır.
Sistemin çalışması: Besleme pompası ile depodan çekilen yakıt enjektör pompasına gelir. Enjektör de silindir içinde sıkıştırılmış, ısınmış temiz havanın üzerine yakıtı toz halinde püskürterek yanmasını sağlar.

Dizel motorlarının hava yapmasının sebepleri:
1- Yakıt bittiğinde,
2- Filitre ve mazot-su ayırıcısı temizlendiğinde,
3- Sistemde herhangi bir gevşeklik, çatlak olduğunda motor hava yapar.
Hava yapan motor çalışmaz. Dizel motorlarda kullanılan yağlı tip hava filitresi gaz yağı ile yıkanarak temizlenir. Dizel motoların soğuk havalarda rahat çalışabilmesi için ısıtma bujileri kullanılır. Eğer araç uzun süre kullanılmayacaksa yakıt deposu doldurulur. Egzozdan siyah duman çıkıyorsa yakıt pompası ayarsızdır. Dizel motorların yakıt sisteminde, günlük olarak yapılacak işlem yakıt deposunun suyunu almaktır. Dizel motorlarda marş yapıldığında marş motoru dönüyor, fakat motor çalışmıyorsa sebebi yakıt filitresinin tıkalı olması olabilir.

YAĞLAMA SiSTEMi
Görevi:
Motorun yağlanması; birbirine sürtünerek çalışan parçalar arasındaki sürtünmeyi azaltarak aşınmaları önlemek, motorun soğutulmasına yardımcı olmak, aşınmalar sonucu oluşan taşları temizlemek, boşlukları doldurarak sızdırmazlığı sağlamak.

Parçaları:
1- Yağ karteri: Yağı dinlendirir, soğutur. Yağa depoluk eder.
2- Yağ pompası: Basınçlı olarak yağı sisteme gönderir.
3- Yağ seviye kontrol çubuçuğu: Yağın seviyesini gösterir.
4- Yağ müşiri: Yağın basıncı elektiriksel olarak ölçer, yağ göstergesine iletir.
5- Yağ göstergesi: Sistemdeki yağın basıncını gösterir.

Çalışması: Motorun çalışması ile birlikte yağ pompası da çalışmaya başlar. Karterdeki yağ önce kaba süzgeçten, sonra yağ filitresinden geçirilerek basınçlı olarak yağ kanallarına gönderilir. işi biten yağ geri dönüş kanallarından kartere gelir. Yağ sistemde dolaşırken pislikleri temizler, soğutmaya yardımcı olur. Kartere indiğinde pisliklerini bırakır, soğur ve tekrar kanallara gitmeye hazır olur.
Motor yağı
Motorda sürtünmeden dolayı oluşan aşınmayı önleyen yağ, aynı zamanda temizlik ve soğutma işini de yapar. Motorlarda 20 x 50 yağ kullanılır. Kullanma kılavuzunda belirten zamanlarda muhakkak değiştirilmelidir. Motor yağı günlük bakımda kontrol edilir. Silindirde aşıntı varsa motor yağ yakar, motor yağ yakarsa egzozdan mavi duman çıkar. Motor yağı değiştirileceği zaman motorun sıcak olmasına dikkat edilir.
Yağ Filitresi
Yağın temizlenmesini sağlar. Kullanma kılavuzunda belirtilen zamanlarda diğiştirilmelidir. Kural olarak iki yağ değişiminde filitre değiştirilir. Motor çalışırken yağ filitresi tıkanırsa yağ basıncı aniden düşer. Kırmızı yağ lambası yanar. Yağ lambası yandığında motor durdurulmalıdır.
Yağ seviye kontrol çubuğu
Yağın seviyesini gösterir. Yağ kontrol edildiğinde yağ, kontrol çubuğunun iki çizgisi arasında olmalıdır.
Yağ Müşiri
Yağın çalışma basıncını sürücü mahallindeki yağ göstergesine iletir. Kablosu koptuğunda, bağlantısı gevşediğinde akım iletmez.
Yağ göstergesi
Motorun yağlama sisteminin çalışıp çalışmadığını sürücüye gösterir. Bazı araçlarda manometre vardır. Ama tüm araçlarda kırmızı yağ lambası vardır. Yağlama ile ilgili tehlikeli bir durum olduğunda kırmızı yağ lambası yanar. Karterde yağ lambası yanar. Karterde yağ azaldığında, herhangi bir nedenle yağ basıncı düştüğünde, müşir kablosu koptuğunda, bağlantı gevşediğinde lamba yine yanar.

Motor çalışırken yağ göstergesinde herhangi bir anormallik görüldüğünde motor hemen durdurulmalıdır. Marşa basılıp motor çalıştığında yağ lambasının sönmesi gerekiyor.
Motor yağının kontrol edilmesi
Motor yağını kontrol etmek için araç düz bir zemine alınır. Motor durdurulur. Yağın kartere inmesi için 4-5 dakika beklenir. Yağ çubuğu önce çekilir, temizlenir, yerine yerleştirilir. Tekrar çekilerek yağ seviyesi kontrol edilir. Yağ, yağ seviye kontrol çubuğundaki iki çizgi arasında olmalıdır. Ekgibse motordaki aşıntılar artar. Motor çok ısınır ve yanar. Ekgib yağ, supap muhafaza kapağında bulunan kapaktan yeterli miktarda ilave edilerek tamamlanır.
Not: Motorda yağ basıncının çok yükselme nedeni kalın numara yağ konulmasıdır. Karterde yağ kalmamış ise de yağ basıncı düşer. Motor yağının eksilmesinin nedenleri:
1- Silindir ve segmanlar aşındığından motor yağ yakıyorsa yağ eksilir. Bu durumda motor egzozundan mavi duman atar.
2- Karter contasının yırtılması durumunda yağ eksilir.
3- Krank keçeleri kaçırırsa yağ eksilir.
4- Motor aşırı ısındığında yağ buharlaşarak karter havalandırılmasından kaçar.
Not: Silindir contası yırtıksa veya silindir çatlak ise yağa su karışır yağın rengi kirli beyaz olur.
Rodaj zamanı
Araç yeni alındığında veya yenileştiğinde motorun daha iyi çalışması için geçen süreye rodaj zamanı denir. Bu dönemde ani kalkış ve sürat yapılmaz.