knightwolf1

Alp Er Tunga
Vikipedi, özgür angiblopedi
Git ve: kullan, ara
Alp Er Tunga, veya Alp er Tonğa[1], efsanevi bir Türk hakanıdır. "الب Alp" "Alp, yiğit, kahraman, bahadır."[2], "ار er" "Er, erkek, adam."[3] ve "تنكا tonğa" "bebür."[4] anlamındadır. Zaman zaman Saka Hanı olararak bahsedilir. [5]

Yaşamıyla ilgili bilgiler efsanelere dayanan Alp Er Tunga'nın, Turancılarca Türklerin eski atalarının soyundan geldiği öne sürülür. Ayrıca, Divân-ı Lügati't-Türk'te ve Kutadgu Bilig[6]'de, iran destanı Şehnâme'nin kahramanlarından Efrasiyab (Afrasyab)'la aynı kişi olduğu belirtilir. Şehname'ye göre iran - Turan savaşları sırasında Zaloğlu Rüstem ile giriştiği mücadele sırasında pusuya düşürülüp öldürülmüştür. Öldürülmesiyle ilgili Alp Er Tunga Sagusu, Divân-ı Lügati't-Türk'ün çeşitli yerlerinde örnek metin olarak verilmiştir.

Konu başlıkları [gizle]
1 Çeşitli kaynaklarda Alper Tunga
1.1 Orhun Yazıtlarında "Alp Er" ve "Tunga" isimleri
1.2 Divânu Lügati't-Türk'te Alp Er Tunga
1.3 Kutadgu Bilig'de Alp Er Tunga
1.4 Ali Şir Nevai'nin Tarih-i Müluk-i Acem'inde Alp Er Tunga
1.5 Vasili Radloff'un tezi ve eleştiriler
2 Notlar
3 Dış Bağlantılar


Çeşitli kaynaklarda Alper Tunga [değiştir]
Orhun Yazıtlarında "Alp Er" ve "Tunga" isimleri [değiştir]
"tunga tigin yoghinda kiri ölürtimiz." [7]

Alp Er ismi, Altay Dağlarından bulunan eski runik Türk yazıtlarında da bahsedilmiştir[8]. Orhun Yazıtlarıında (i, kuzey. 7, ii, doğu. 31), Kül Tigin 714 yılında Oğuzlara karşı beşinci defa yaptığı seferi başarı ile kazanınca, hitabeye şöyle yazdırmıştır;

Divânu Lügati't-Türk'te Alp Er Tunga [değiştir]
Kaşgarlı Mahmut, Divânu Lügati't-Türk'te Alp Er Tunga'yı şu ifadeyle tanımlar:الب ار تنكا' Alp er Tonğa" "Türklerin ulusal kahraman ve büyük Hakanı.Ayrıca Alp Er Tunga'nın ölümünü konu alan sagu Divânu Lügati't-Türkte örnek metin olarak yer alır. Bunun yanında, Kaşgarlı Mahmut, Efrasiyab'dan ve ailesinden çeşitli vesilelerle bahseder. Kazvin şehrinin kurucusu olan Kaz'ın Efrasiyab'ın kızı olduğunu belirttikten sonra; "Çünkü Kaz'ın babası olan "تنكا الب ار Tonğa Alp er" Afrasyap demektir; "مءرڤ Merv" şehrini yapan zattır" sözleriyle Efrasiyab ve Alp Er Tunga'nın aynı kişiler olduğunu bildirir.[9]

Kutadgu Bilig'de Alp Er Tunga [değiştir]
Yusuf Has Hacib'in Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han'a armağan olarak sunduğu Kutadgu Bilig adlı eserinde dünya hükümdarları içinde en adaletli olanların Türk hükümdarları olduğunu ve onların içinde adı meşhur olanın Taciklerin (iranlıların) Efrasiyab dedikleri Alp Er Tonga olduğunu belirtir.[10].

Ayrıca Efrasiyab'dan şu sözlerle bahseder: "Kent: Şeher. Bu kelmeden alınaraq Qaşqar üçün "Ordu Kend" derlər. Hanın oturduğu şeher demekdir. Çünki Afrasiyab, havası gözel olduğu üçün burada otururdu."

Ali Şir Nevai'nin Tarih-i Müluk-i Acem'inde Alp Er Tunga [değiştir]
Avesta'da "Arjasp" (Arjāsp) şeklinde geçen karakterin Alp Er Tonga olduğunu[kaynak belirtilmeli] Ali Şir Nevai'nin Tarih-i Müluk-i Acem (iran Padişahlarının Tarihi) adlı eserinde "Arjasp Binni Efrasiyab kim, Türk Padişahi erdi"[11]. şeklinde görülmektedir

Vasili Radloff'un tezi ve eleştiriler [değiştir]
XIX. yüzyıl sonunda eser vermiş olan Rus şarkiyatçı Radloff, Alp Er Tunga'nın "kahraman bir adam" manasında umumi bir kelime olduğunu belirtmiştir. Bu tez daha sonra eleştirilmiş ve Alp Er Tunga'nın tarihi şahsiyetin adı olduğu öne sürülmüştür. Bazı kaynaklarda da Efrasiyab'ın Türkçe adı olduğu ileri sürülmüştür.[kaynak belirtilmeli]

Notlar [değiştir]
Vikikaynak'ta bu konuyla ilgili metin bulabilirsiniz.
Alp Er Tunga Destanı^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt I, sayfa 41: Türklerin ulusal kahraman ve büyük Hakanı
^ TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı
^ TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı
^ TDK Divanü Lugati't-Türk Veri Tabanı
^ Clements, William M.. 'The Greenwood Encyclopedia of World Folklore and Folklife: Southeast Asia and India, Central and East Asia, Middle East', 2006 (ingilizce dilinde), 432, Greenwood Press. “The first examples of this verbal tradition include the Alp ErTunga Legend, which relates how Alp Er Tunga, the Saka Khan who is thought to have lived in the seventh century prevailed against the Iranian armies.”
^ "Bu türk beglerinde atı belgülüg tonğa alp er erdi kutı belgülüg" - Bu türk beyleri arasında adı meşur ikbali ayan-beyan olanı Tonğa Alp Er idi. Kutadgu Bilig - Yusuf Has Hacib
^ Ahmet Zeki Validi Togan, 1932 On Mubarakshah Ghuri sayfa 852.
^ Kyzlasov, 2003, sayfa 42.
^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt III, sayfa 149-150.
^ Yusuf Has Hacib. Kutadgu Bilig I Metin, Hazırlayan: R.R. Arat, Ankara.1991. sayfa 43.
^ Ali Şir Nevai. Tarih-i Müluk-i Acem Cilt 14. sayfa 191-195.
Dış Bağlantılar [değiştir]
Türk Kültür Tarihinde Alper Tonga
" http://tr.wikipedia.org/wiki/Alp_Er_Tunga" ; adresinden alındı.
Sayfa kategorisi: Edebiyat karakterleri
Gizli kategori: Kaynakları ekgib olan maddeler
Kişisel araçlar
Yeni özellikler Oturum aç ya da yeni hesap edin Ad alanları
Madde tartışma VaryantlarGörünüm
Oku Değiştir Geçmişi görüntüle EylemlerAra
gezinti
Ana sayfa Hakkımızda içindekiler Rastgele madde Seçkin içerik katılım
Bağış yapın Deneme tahtası iş birliği projesi Köy çeşmesi Son değişiklikler Topluluk portalı Yardım Yazdır/dışa aktar
Bir kitap oluşturPDF olarak indirBasılmaya uygun görünümAraçlar
Sayfaya bağlantılar ilgili değişiklikler Özel sayfalar Son hâline bağlantı Sayfayı kaynak göster Dosya yükleDiğer diller
English 中文 Bu sayfa son olarak 14:56, 15 Eylül 2010 tarihinde güncellenmiştir.
Metin Creative Commons Attribution/Share-Alike Lisansı altındadır; ek koşullar uygulanabilir. Ayrıntılar için Kullanım Koşullarına bakın.
Gizlilik ilkesi Vikipedi Hakkında Sorumluluk Reddi