nazilli

nazilli ismi nerden geliyo lan
nazilli adının kaynağı
birinci söylence:
bugünkü nazilli'nin bulunduğu yere eskiden pazar köy ismi verilmişti. işte bu pazar köy denilen yerde "nazlı" adında çok güzel bir kız vardır. güzelliği dillere destan olmuştur. sancak beyinin oğlu bu güzel kıza âşık olur. ancak babası istenmesine rağmen kızı vermez. bunun üze­rine beyin oğlu kızı kaçırır. bu duruma çok üzülen baba üzün­tüsünden ölür. nazlı, babasının ölüm haberini alır almaz pazar köy’e gelir. günlerce, haftalarca üzüntüsünden büyük acı­lar çeker ve sonunda bu duruma dayanamayarak kendini menderes nehri'ne atar ve ölür.
kocası, ortadan kaybolan nazlı'yı günlerce, haftalarca arar. ancak durumu öğrenince o da üzüntüsünden kendini menderes nehrine atarak intihar eder. bu olaylardan sonra pazar köy’e halk arasında "nazlı ili" denmeye başlanır ve zamanla nazlı ili "nazilli "ye dönüşür.
ikinci söylence
eski devirlerde nazilli şehrinin bulunduğu topraklarda birbirine çok yakın olan üç boy barınıyordu. günün birinde bu üç köyden (nozi-nazi) adlısı çarçabuk büyüyüp gelişiyor ve bugünkü nazilli'yi meydana getiriyor. zamanla (nozi-nazi) noz ili, naz ili olarak söylenerek nazilli ismi ortaya çıkıyor.
üçüncü söylence
evliya çelebi yazdığı seyahatnamesinde şöyle demektedir: "gerçi sevahil (sahil, kıyı) değildir amma âhu havasının (nilüfer çiçeği kokan) letafetinden (güzellik, hoşluk) mahbup ve mahbubesi (seven erkek sevilen kadın) gayet ziyade (çok) olup naz ü istiğnaları (aza kanaat etmeleri, tokgözlü) ziyade olduğundan nazlı deyu (diye) tesmiye (isim koyma) olunmuştur. "
evliya çelebi burada da görüleceği üzere nazilli'nin kızlarının çok güzel ve nazlı oluşundan dolayı buranın nazlı ili diye bir isim aldığını söylemektedir.
durasıılı -esen köy-esen tepe-eycelli-gedik-gedikaltı-güzelköy-hamidiye-hamzallı-hasköy-haydarlı-hisarcık-ışıklar-kahvederesi-karahallı-kardeşköy-kavacık-kestel-ketendere-ketenova-kırcaklı-kızıldere-kocakegib-kozdere-kuşcular-mescitli-ocaklı-ovacık-rahmanlar-sailer-samailli-sevindikli-şimşelli-toygar-uzunçam-yalınkuyu-yazırlı-yellice ve yukarı örencik köyleridir.
bu köylerimizin isimleri genellikle oğuz boylarının isimlerini taşımaktadır. bundan da anlaşılacağı üzere selçukluların yöremize yerleştikleri günden bu güne kadar izlerinin silinmediğidir.
dördüncü söylence
şimdiki nazilli, kurulduğu tarihten beri verimli topraklarda ve her türlü tarım ürününün bol miktarda yetiştirildiği bir yerdir. gerek kurulduğu topografık yerleşim yapısı olarak, gerekse iklim ve tabiat şartlarının kendisine verdiği önem dolayısıyla bu bölgede bulunan kendisine yakın yerleşim birimlerinde oturan insanların her türlü ihtiyaçlarının temin edildiği büyük bir ticaret merkeziydi.
daha önce de belirttiğimiz gibi ve birçok kaynakta ismi "pazar köy" olan nazilli kasabasında bulunan pazar çok ünlüydü. evliya çelebi seyahatnamesinde de görüldüğü üzere abartılı olsa da 40–50 bin insanın alışveriş için bu pazara geldiği anlatılmaktadır.
1830'lu yıllarda bu yöreye gelen fransız seyyah charles texier "küçük asya" kitabında nazilli'nin çok önemli bir ticaret merkezi olduğunu ve buraya "incir pazarı" isminin verildiği belirtir.
arapça "nazil" veya "nııziıl"bir yerde konaklayan, bir yere inen anldıbına gelmektedir. büyük olasılıkla alışverişlerini yapmaya gelenlerin çokluğu ve burada konaklayanlardan dolayı yukarıda açıklamaya çalıştığımız "nazil" ve "nuzîrf" kelimelerinden ortaya çıkan nazil ili veya nuzûl ili denmiştir.
ancak zamanla halk arasında bu isimler dil yumuşaması sonucunda nazilli olarak söylenmeye başlanmıştır.
beşinci söylence
nazilli adının türkçe olduğu ve nazlı-ili gibi bir addan geldiği, onun bozulmuş biçimi olduğu yolundaki halk söylenceleri vardır. gerçekten buradaki yerleşimin adı fatih döne­mine ait bir kayıt da nazlı olarak geçmektedir. 17. yüzyıl ya­pıtı cami üd düvel'de de nazlı olarak geçiyor. ne var ki, halk eski kültürlerden birinin dilinden gelen bir adı bile kullanır. örneğin akrakos dağı adını eğri göz yapar. buna göre, türk halkının kendi dilinden gelme, kendi dilinde anlam taşıyan nazh-ili adını türkçede hiçbir anlamı olmayan nazilli biçi­mine çevirerek kullandığı kabul edilemez. nazh-ili adının söyleniş güçlüğü, olsa olsa adın, ikinci sözcüğün atılmasıyla yalnız nazlı diye kullanılmasına yol açabilirdi.
nazilli adının bu bölgede tarih öncesinde yaşayan luwi' lerden geldiği varsayılmaktadır. bu tarihsel adın hiçbir belge­de geçmemesi doğaldır. çünkü nazilli 1830'lu yıllara kadar, önemsiz bir köy idi. doğusundaki kestel köyü ondan daha önemliydi. hatta 183l'e kadar ilçe merkezi orasıydı. dikkat edilirse nazilli, aydın dağlan dizisinin orta yerinden aşıp beydağ'a inen yolun başındadır. bu geçitle de bağlantılı ola­rak luwi dilinde nassila yani n(a)-ass(a)-ila, "ana tanrıça köyünün geçidi" adı kullanılmış ve oradaki yeni köyün ken­disi bu ad ile anılmış olabilir. anadolu'daki adların birçoğu helenleşme / rumlaşma dönemlerinin de önce e'ye sonra i’ye dönmüştür. böylece nassila, nassili olur ki nassili'nin türk ağzında bürüneceği biçim olsa olsa nazilli'dir.
çok dikkate değer ki, sözünü ettiğimiz doğal geçit üze­rinde nazilli'ye bağlı sama illi köyü vardır. bunun adının aslı da 'ana tanrıça ili ve geçittir. boğaz ile bağlantılı olduğunu duraksamasız görebiliyoruz; sama ila "kutsal ana-geçidi" anldıbına gelmektedir.
altıcı söylence
antik dönemde bugünkü sultanhisar'da bulunan nysa (nisa) kenti anılan tarihlerde çok önemli eğitim ve kültür merkezi konumundaydı. bu nedenle adı geçen bölgeye osmanlılar döneminde nisa ili denmiştir. nisa ili denilince de nazilli, kuyucak, sultanhisar (nysa), bozdoğan, atça, isa beyli, yenipazar, dalama, köşk ve horsunlu akla gelmiştir. böylece bugün kullanılan nazilli adı, osmanlıların bu yöre için kullandıkları nisa ili'nden nazilli adı türemiş olduğu da varsayılmaktadır.
her söylencede de nazilli adının değişik oluşumlardan ortaya çıktığı görülmekte ve bunların değerlendirilmesini okuyucularımıza bırakmayı uygun görmekteyiz.
(01.07.2014 04:47)