/i/Tarih

''Tarih bir meslektir, bir hobi, gevezelik, anekdot ya da asparagas değildir.'' (Pierre Goubert)
    başlık yok! burası bom boş!
  1. 1.
    +18 -1
    ilteriş öldüğü zaman biri 8 yaşında (Bilge), diğeri 7 yaşında (Kültigin) olmak üzere iki oğul bırakmıştı. Kardeşi 27 yaşındaki Kapağan (veya Kapgan), hakan oldu (692-716). Çin kaynaklarında adı Moç’o diye geçen Kağan, Türk tarihinin büyük fatihlerinden biridir.

    Tonyukuk devlet müşavirliği vazifesini yapıyor, kardeşi, yeğenleri ve oğulları yavaş yavaş Göktürk hakanlığının seçkin simaları olarak beliriyorlardı. Kapağan Kağan’ın devlet politikasının esasları 3 ana başlık altında incelenebilir:

    1) Çin’i baskı altında tutmak. Bunda 2 amacı vardı, Türk devletinin huzurunu korumak ve halka yetecek ölçüde tarım üretimi imkanları sağlamak.

    2) Çin’de incin halde yaşamakta olan Türkleri Ötükene çekmek. Bunda da 2 amacı vardı. Türkleri yabancı hakimiyetinden kurtarmak ve Türk ülkesinde askerî ve ekonomik gelişmeyi hızlandırmak.

    3) Asya kıtasında ne kadar Türk yaşamakta ise, hepsini Göktürk birliğine bağlamak. Kapağan’ın bu siyasî ve ekonomik görüşleri onu sayılı Türk büyükleri arasında çok yükseltmektedir.

    Özellikle bu 3 nokta çok dikkat çekici bir siyasî kavrayış ifade eder. Genç, haşin ve ihtiraslı Kapağan, seferler ve zaferler dizisini 693 yılındaki Çin baskını ile açtı. Ling-çu eyaletini şiddetle sarstı ve aynı yıl içinde bu bölgeye yedi sefer daha düzenledi. Sonra Ordos’a akın yaptı. Askerî harekâtını yeniden Ling-çu’ya yoğunlaştırdığı 696 yılında, Şeng-çu’ya 1, Liang-çu’ya 3, Ling-çu’ya 8 sefer yapmıştı. K’i-tan’larla Çin’in bozuşmasını kendi lehine değerlendirerek, T’ang imparatoriçesi Wu’yu destekledi. 696 yılının Ekim ayında K’i-tanlar’ı Hopei bölgesinde ağır bir hezimete uğrattıktan sonra, imparatoriçeden isteklerini sıraladı: "100 bin”hu” (hu= 12,5 kilo çeken ölçek) tohumluk darı, 3 bin adet tarım âleti, 10 bin (T’ang-shu’ya göre 40 bin) fond demir, Çin topraklarında oturan (Çoğu Ordus’da “6 eyalet” arazisinde idi) Türklerin anavatana iadesi." Kapağan Kağan daha sonra Yenisey bölgesini işgal etmekte olan Kırgızlar’a yöneldi. "Mevsim kış (697-698), yol uzun ve güçlüklerle dolu idi, fakat bu sefere zaruret vardı." (Kuvvetli Kırgız Kağanı) "Çin ve On-ok kağanları ile anlaşıp, Altun ormanında (Altaylar’da) toplanalım, ordularımızı birleştirelim Türk kağanına saldıralım, yoksa kağan cesur olduğundan o bizi mahveder demişler" (Tonyukuk Kitabesi) Kapağan ile Tonyuyuk idaresindeki Göktürk ordusu “kar sökerek ağaç dallarına tutunarak, bazen atları yedeğe alarak” yolsuz vâdilerden Köğmen dağlarını aştı.,

    Yenisey kaynaklarında belirtildiğine göre, Anı ırmağı kayısındaki Kırgızlar’ı bastırdı, “han”ı öldürülen Kırgız ülkesi tamamen teslim alındı. Kapağan Kağan 697 yılının yazında, mevcut duruma uygun olarak, orduyu ve idareyi yeniden teşkilâtlandırdı: Kardeşi To-si-fu’yu hakanlığın sol kanadı “yad”ı, ilteriş’in oğlu 14 yaşındaki Bilge’yi sağ kanad’a Tarduş üzerine “şad” tâyin etti ve kendi oğlu Bögü (Kitâbelerde inal Kağan, Çin kaynaklarına Fu-kü)yü “küçük kağan” yaptı. Böylece Türk imparatorluğu'nda iki cephe oluşmuş, askerî kuvvetler de 2 ordular grubu hâlinde tertiplenmişti.
    ···
   tümünü göster